मावळात आठ दहा दिवसात नऊ अजगर सापांना जीवदान

वडगाव मावळ : मावळ भागात गेल्या ८ हे १० दिवसात ९ अजगर सापांना वेग वेगळ्या भागातून वनविभाग वडगाव मावळ , वन्यजीव रक्षक मावळ संस्था व शिवदुर्ग मित्र लोणावळा यांच्या कढून जीवदान देण्यात आले.

गेल्या काही दिवसात पाऊसा मुळे खूप साप बाहेर निघाले आहेत, तसचे घोणस सापाचे पिल्ल ही बाहेर पडत आहे.मावळ तालुक्यातील वन्यजीव रक्षक मावळ संस्थे ने आणि शिवदुर्ग मित्र लोणावळा या दोन्ही संस्था नी मिळून गेल्या ८ ते १० दिवसात ९ अजगर व इतर sap लोक वस्तीतून रेस्क्यू करावे लागले आहेत.
त्यात काही ९ ,१० फुटाचे अजगर होते तर काही १.५ फिट चे पिल्लू होते, एक अजगर रस्ता क्रॉस करताना आढळून आला होता त्याला रेस्क्यू कार्याची गरज नव्हती.मावळ च्या काही परिसरात मागील काही दिवसात १.५ पासून ते १० फुटा पर्यंतचे अजगर मिळून आले,. लोणावळा परिसरात इथे एक मोठा अजगर रस्ता क्रॉस करताना आढळून आला, एका सोसायटी मध्ये ४ अजगराची पिल्लं आढळून आली. सदर अजगर पकडून वनविभाग मार्फत सुरक्षित अधिवासात सोडण्यात आले.

या वेळीस वनविभाग वडगाव मावळ चे वनपरिक्षेत्र अधिकारी प्रकाश शिंदे यांच्या मार्गदर्शनाखाली वनपाल एस. पालोडकर, वनरक्षक आ. मुंडे, वनमजूर विशाल सुतार, गफूर शेख, इरफान शेख व इतर कर्मचारी तसेच वन्यजीव रक्षक मावळ संस्थे चे संस्थापक निलेश गराडे व शिवदुर्ग मित्र लोणावळा चे सचिव सुनील गायकवाड यांच्या मार्गदर्शना खाली सभासद शत्रुघ्न रासनकर, अनिल आंद्रे, सुनील गायकवाड, संतोष दहिभाते,नागेश कदम, रमेश कुंभार, जिगर सोलंकी, निनाद काकडे, मनोहर ढाकोळ, गणेश कालेकर, आदिनाथ पडवळ मोरेशोर मांडेकर यांनी रेस्क्यू आणि त्यांना त्यांच्या अधिवासात सोडण्यात वन विभागला सहकार्य केले. तसेच स्थानिक मोहन वरघडे, अभि वरघडे, विशाल वरघडे अजिंक्य वरघडे, एकनाथ शिंदे, अमोल मोहोळ यांनी ही माहिती देऊन त्यांचे प्राण वाचवले

खूप सारे लोकं घोणस ला अजगर समजून पकडायचे प्रयत्न करतात, घोणस हा विषारी साप आहे व अजगर बिनविषारी, खाली यांच्यात फरक काय आहे ते दिले आहे.भारतीय अजगर हा बिनविषारी साप आहे, तर रसेल्स वायपर हा अतिशय विषारी साप आहे. अजगर अत्यंत संथ असतो आणि माणसाला चावण्याची शक्यता फार कमी असते. तो आपल्या शिकाराला विष न वापरता, त्याला घट्ट वेढून घुसमटवून मारतो. त्याच्या अंगाचा रंग पांढरट-तपकिरी असून शरीरावर गडद तपकिरी डाग दिसतात. त्याचा आकारही मोठा, लांबसर आणि जाडसर असतो – अनेकदा 10 ते 15 फूटांपर्यंत वाढतो.

त्याउलट रसेल्स वायपर (घोणस) छोट्या-मोठ्या आकाराचा असून साधारणतः 3 ते 5 फूट लांब असतो. त्याच्या अंगावर स्पष्ट ‘बदाम’ आकाराचे किंवा गोलसर डाग असतात आणि रंग पिवळसर-तपकिरी असतो. त्याचे डोके त्रिकोणी असून शरीरापासून वेगळे स्पष्टपणे दिसते. रसेल्स वायपर अतिशय चपळ साप असतो – तो धोक्याची चाहूल लागताच कुकर ची शिट्टी सारखा फुत्कारतो. त्याचा फुत्कार खूप मोठा आणि धडकी भरवणारा असतो. माणसाला चावल्यास त्याच्या विषामुळे जीवितधोका निर्माण होऊ शकतो.

या दोघांमध्ये मुख्य फरक ओळखणं म्हणजे विषारी आणि बिनविषारी सापांपासून स्वतःला आणि इतरांना सुरक्षित ठेवण्याचं पहिलं पाऊल आहे.

विषारी साप चावल्यानंतर काय करावे?
कोणताही साप चावल्यास प्रथम घाबरू नका.रुग्णाला शक्यतो शांत ठेवावं. काटलेली जागा कधीही कापू नये, एकदम टाइट बांधू नये किंवा शोषण्याचा प्रयत्न करू नये. कोणताही घरगुती किंवा चुकीचा उपाय करू नका. रुग्णाला तत्काळ जवळच्या सुसज्ज रुग्णालयात पोहोचवा जिथे ASV (Anti- snake venom) उपलब्ध असतो. सापाची ओळख सांगता आली तर उपचारास मदत होईल, पण त्याला शोध्यांस ववेळ वाया घालवू नये, लगेच जवळच्या सर्पमित्र ला कळवा किंवा त्वरित रूग्णालयात घेऊन जावा.
निनाद काकडे , वन्यजीव रक्षक मावळ संस्था

घोणस व अजगर हे आपल्या मावळ तालुक्यात आढळून येणारे साप आहेत, जून महिन्यात घोणस साप पिल्लांना जन्म देतो, आणि त्या मुळे छोटे छोटे घोणस साप सर्व कढे दिसतात, चुकून आपल्या त्यांच्या पाय पडल्याने सर्पदंश होऊ शकतो, घोणस चे पिल्ल जन्मल्या जन्मल्या विषारी असतात. घोणस साप एका वेळीस २० ते ६० पिल्लांना एका वेळीस जन्म देऊ शकतो. साप किती मोठा आणि सवस्त आहे त्या वर पिल्लं घालण्याची संख्या अवलंबून असते. तसंच अजगर हा साप पावसाळ्यात जास्त बाहेर पडतो, आणि तो साप अंडी घालतो, त्यातून १ ते १.५ फूट चे पिल्ल बाहेर पडतात.

मावळत अजगर १५ फूट पर्यंत आढळून आले आहेत. तालुक्यात वन्यजीव रक्षक मावळ संस्था व शिवदुर्ग मित्र त्यांनी खूप सारे साप व इतर प्राणी रेस्क्यू करून त्यांना त्यांच्या अधिवासात सोडून देतात, वन विभागाच्या मार्गदर्शना खाली.
साप हे निसर्गाच्या साखळीत महत्त्वाची भूमिका बजावतात. योग्य माहिती आणि जनजागृती यामुळे सापांबद्दलचा अज्ञान व भीती दूर होऊन, माणूस आणि साप यांचं सहअस्तित्व शक्य होईल.
(जिगर सोलंकी, वन्यजीव अभ्यासक)
वन्यजीव रक्षक मावळ संस्था)

कोणता ही वन्यप्राणी जखमी अवस्थेत आढळून आल्यास जवळ पास च्या प्राणीमित्र ला किंवा वनविभागला संपर्क (१९२६) करावा असे आव्हान वन्यजीव रक्षक मावळ संस्थे चे संस्थापक निलेश गराडे ९८२२५५५००४ आणि अध्यक्ष अनिल आंद्रे व शिवदुर्ग मित्र लोणावळा यांचे संस्थापक सुनील गायकवाड यांनी लोकांना केले आहे.

Leave a Reply Cancel reply